(ភ្នំពេញ)៖ ទូកប្រពៃណីខ្មែរ ឬទូកប្រណាំងត្រូវបានគេស្គាល់យ៉ាងច្បាស់ថា «ទូកង» (ដែលមានចុងកោងខ្ពស់)។ អ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ ជឿថាទូកប្រពៃណីខ្មែរ បានទទួលឥទ្ធិពលពីទូកដែលឆ្លាក់លើចម្លាក់លៀននៃប្រាសាទ (យោងតាម Veronica Walker Vadillo 2015)។

លោក ចូវ តាខ្វាន់ បានលើកឡើងថា ទូកធំៗត្រូវបានផលិតពីបន្ទះឈើរឹង។ ទូកតូចៗត្រូវបានផលិតពីឈើតែមួយ ដែលត្រូវបានជីកចេញ និងពង្រីកដោយភ្លើង (យោងតាម Smithies 2007:85)។ ទោះបីជាវាជារឿងកម្រ ព្រោះពិបាករកដើមឈើក៏ដោយ ក៏ទូកដែលផលិតតាមបច្ចេកទេសនេះ នៅតែគេអាចឃើញនៅក្នុងភូមិមួយចំនួន ដែលមានទីតាំងនៅតាមដងទន្លេ និងក្នុងទន្លេសាប។

បច្ចេកទេសពីរសម្រាប់ធ្វើទូកដូចដែលបានរៀបរាប់ខាងលើត្រូវបានប្រើប្រាស់ ដើម្បីធ្វើទូកប្រណាំងនាពេលបច្ចុប្បន្ន៖

*បច្ចេកទេសទី១៖ ប្រើបន្ទះឈើរឹងដើម្បីធ្វើតួទូក ហើយបន្ទាប់មកដាក់ក្បាល និងកន្ទុយកោងខ្ពស់ និងគ្រឿងតុបតែង។

*បច្ចេកទេសទី២៖ ធ្វើពីដើមឈើតែមួយ ជីកចេញ និងពង្រីកដោយភ្លើង បន្ទាប់មកដាក់ក្បាល និងកន្ទុយកោងខ្ពស់ និងគ្រឿងតុបតែង។

ទូកវែង និងទូកប្រណាំងប្រពៃណីត្រូវបានផលិតពីដើមឈើគគីរ (ដើម hopea odorata)។ ជាធម្មតា ទូកប្រណាំងប្រពៃណីមានប្រវែងពី ៣០ទៅ ៣៥ម៉ែត្រ និងទទឹង ១,៥០ ម៉ែត្រសម្រាប់មនុស្ស ៤៥ទៅ ៧៥នាក់។ តាមប្រពៃណី ពួកគេថ្វាយផ្លែឈើ ធូប និងទៀនដល់វិញ្ញាណថែរក្សាព្រៃឈើ មុនពេលកាប់ដើមឈើដើម្បីធ្វើទូក។

ពិធីដាក់ឈ្មោះទូក និងពិធីបើកភ្នែក

តាមប្រពៃណី ឈ្មោះទូកប្រណាំងមានទំនាក់ទំនងជាមួយវិញ្ញាណ ឈ្មោះវត្តអារាម ព្រះ ឬឈ្មោះក្នុងរឿងរាមាយាណៈ។

ភ្នែកទូកត្រូវបានផលិតឡើងជាមួយនឹងការតុបតែងយ៉ាងល្អ និងដាក់នៅសងខាងនៃក្បាល។ ភ្នែកទូកមួយចំនួន ត្រូវបានផ្លាស់ទីចេញ ដើម្បីរក្សាទុកនៅក្នុងវត្តនៅចុងបញ្ចប់នៃពិធី។

ជំនឿលើទូកខ្មែរ

នៅក្នុងវប្បធម៌ខ្មែរ ទូកប្រណាំងតែងតែជាកម្មសិទ្ធិរបស់សហគមន៍ និងត្រូវបានរក្សាទុកនៅក្នុងវត្តអារាមព្រះពុទ្ធសាសនា។ ប្រជាជនក្នុងតំបន់ជឿថាទូកប្រណាំង គឺជាវិញ្ញាណអ្នកថែរក្សាភូមិមាត់ទន្លេ។

តាមប្រពៃណី ពួកគេផ្លាស់ទីទូករបស់ពួកគេ ដើម្បីលេងដូចជាទូកប្រណាំងក្នុងទន្លេជាការអនុវត្តប្រចាំឆ្នាំនៅចុងបញ្ចប់នៃរដូវវស្សា។ សហគមន៍មួយចំនួនអញ្ជើញអ្នកភូមិឱ្យបួងសួងដោយថ្វាយផ្លែឈើ និងអាហារ ព្រមទាំងប្រគំតន្ត្រីសម្រាប់ភូមិស្រុក មុនពេលទូកផ្លូវការ ប្រណាំងនៅក្នុងសហគមន៍។

បន្ទាប់មកពួកគេប្រគំតន្ត្រីប្រពៃណីម្តងទៀត ដើម្បីផ្លាស់ទីទូកប្រណាំងទៅហ្វឹកហាត់នៅក្នុងទន្លេ។ នៅថ្ងៃប្រណាំងទូកផ្លូវការ ទូកប្រពៃណីទាំងអស់ត្រូវបានតុបតែងលម្អ និងថ្វាយផ្លែឈើ ធូប ទៀន និងឆ័ត្រតុបតែងលម្អនៅលើក្បាលទូក។ ពួកគេមិនអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកដទៃ ឬសមាជិកក្រុមផ្សេងទៀតឡើងលើទូកនោះទេ។

ពិធី និងការអនុវត្ត

តាមប្រពៃណី ការប្រណាំងទូកនៅក្នុងសហគមន៍គឺជាពិធីបុណ្យទឹកដូចគ្នានៅមុខព្រះបរមរាជវាំង ប៉ុន្តែពេលវេលាខុសគ្នា។ ការប្រណាំងទូកនៅក្នុងសហគមន៍ គឺនៅថ្ងៃចុងក្រោយនៃថ្ងៃភ្ជុំបិណ្ឌ (ពិធីបុណ្យដូនតា) ពិធីបញ្ចប់រដូវវស្សា (ចុងបញ្ចប់នៃរដូវចូលវស្សា) ឬថ្ងៃកឋិន (ពិធីប្រគេនស្បង់)។

ក្រុមទូកដែលឈ្នះក្នុងការប្រណាំងនៅក្នុងសហគមន៍ត្រូវបានអញ្ជើញឱ្យចូលរួមក្នុងពិធីបុណ្យទឹកនៅមុខព្រះបរមរាជវាំង។ ពិធីបុណ្យអុំទូក គឺជាប្រពៃណីប្រចាំឆ្នាំដែលប្រារព្ធនៅពាក់កណ្តាលខែចុងក្រោយតាមច័ន្ទគតិហៅថា កត្តិក។

ព្រឹត្តិការណ៍នេះ មានរយៈពេលបីថ្ងៃ ដែលប្រព្រឹត្តទៅទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ នឹងមានពិធីបណ្តែតចង្កៀងគោម ពិធីបុណ្យសែនព្រះខែ ឬ អុកអំបុក កាំជ្រួច តន្ត្រីបុរាណសហសម័យ និងការសម្តែងសិល្បៈ។

ខ្មែរជឿថាទូកប្រពៃណីត្រូវបានការពារដោយវិញ្ញាណ។ បន្ទាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍ប្រណាំងទូករួច គេយកវាទៅរក្សាទុកនៅកន្លែងត្រឹមត្រូវនៅក្នុងវត្តអារាម ឬនៅជិតអាស្រមអ្នកថែរក្សាភូមិ។ បំណែកនៃទូកដែលខូចត្រូវបានបូជាដល់អាស្រមអ្នកថែរក្សាភូមិ៕